Fransa yarı başkanlık sistemiyle yönetiliyor. Hükümeti yönetme işleri Cumhurbaşkanı ile Başbakan arasında paylaştırılmış. Fransa’da ayrıca iki meclis var. 577 üyeli Ulusal Meclisi doğrudan halk tarafından, Cumhurbaşkanını ise, Senato üyeleri, ulusal ve yerel düzeylerdeki seçilmiş kişilerden oluşan bir “ikinci seçmen” grubu seçiyor.
Cumhurbaşkanı, seçimlerde en çok oy alan partinin üyelerinden birini başbakan olarak atıyor. Bu Milletvekili veya senatör olması şart değil.
Bizim Partili Cumhurbaşkanlığı sistemiyle Fransa’daki yarı başkanlık yönetim sisteminde demokratik benzerlik yoktur. Cumhurbaşkanının seçimi, yetkileri ve görevleri açısından çok farklılıklar vardır. Türkiye’de Cumhurbaşkanı tek yetkili. Cumhurbaşkanı Bakanları TBMM’den olduğu gibi çoğunluğunu dışarıdan da atayabilir. Fransa ise Cumhurbaşkanı ve Başbakan, parlamentoya karşı birinci derecede sorumludur.
Dış politika uzmanı değilim. Ancak Fransa’daki seçim sonuçları,Türkiye’de gelecekte erken veya zamanında yapılacak seçimlerde neler yapmamız gerektiğini iyi anlatıyor.
Avrupa Parlamentosu (AP) seçimlerinde aşırı sağın yükselişi üzerine Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Ulusal Meclis’i feshetmiş ve erken seçim kararı almıştı. Seçimlerin ilk turunda Aşırı sağcı Ulusal Birlik Partisi birinci parti olarak çıkmış ancak parlamentoda çoğunluğu sağlayamamıştı.
Seçimlerin ilk turunda aşırı sağcıların birinci çıkması, sol ve merkez ittifakları harekete geçirdi. Her iki ittifaktan adaylar, üçüncü oldukları bölgelerde birbirlerinin lehine yarıştan çekildi. İkinci turda aşırı sağın üçüncü sıraya düşmesinde bu “baraj taktiği” etkili oldu.
Böylece adını 2. Dünya Savaşı öncesi aşırı sağa karşı kurulan ve kısa süreli de olsa zafer kazanan Halk Cephesi’nden alan sol ittifakın, seçmenin sorunlarına eğilmesi ve aşırı sağ tehdidinin Fransız halkı açısından önemli bir konu olmasının da sonuçları değiştirdiği görüldü.
Fransa’da erken genel seçimlerin ikinci turuna solun zaferi damga vurdu. Genel seçimlerin ikinci turunda, ilk turun aksine aşırı sağ umduğunu bulamadı. Sol partilerin ittifakı Yeni Halk Cephesi, ikinci turda 182 sandalyeyle birinci parti çıktı. Macron’un Cumhuriyet İçin Hep Birlikte İttifakı,168 milletvekili ile ikinci sırada yer aldı. Aşırı sağcı Ulusal Birlik Partisi,143 vekillik kazanarak üçüncü sıraya yerleşti. Merkez sağdaki Cumhuriyetçiler Partisi ise 60 milletvekili çıkardı. Sonuçlara göre hiçbir ittifak ya da parti, ulusal mecliste çoğunluğu sağlayamadı.
Ancak bu ittifak, aşırı sağcıların hükümet kurmasını engellemiş oldu. Fransa anayasasına göre Cumhurbaşkanı, hükümeti kurma görevini birinci çıkan parti liderine vermek zorunda değil. Ancak başbakanın parlamentodan güvenoyu alması da gerekiyor.
Şimdi, Fransa Cumhurbaşkanının önünde iki önemli sorun var. Birincisi 26 Temmuz’da başlayacak Paris Olimpiyatları, ikincisi ise Fransa’da hükümetin nasıl kurulacağı. Hükümet kurma pazarlıklarının uzun süreceği belirtiliyor. Önde gelen siyasi parti liderleri dışında, sivil toplumdan bir ismin sol ve merkezin desteğini alarak hükümeti kurması da seçenekler arasında bulunuyor.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, 31 Mart 2024 tarihinde yerel seçimlere giderken söyle diyordu;
“Biz Türkiye İttifakı’yız. Biz Türkiye’yi kucaklıyoruz. Cumhuriyet Halk Partisi, Türkiye’yi kucaklayacak, Türkiye İttifakı 31 Mart seçimlerini kazanacak. Ben size güveniyorum, size inanıyorum. Gidin ve bu seçimi alın. Türkiye İttifakı kazanırsa Türkiye kazanır, yoksullar kazanır, biz kazanırız. Gidin ve bu seçimi alın arkadaşlar.” Bu anlayış seçimlere gitti ve kazandı.
CHP Genel Başkanı Özgür Özel, partisi için kazanımla sonuçlanan 31 Mart yerel(mahalli) seçimler için "Aldığımız her oyun CHP değil, Türkiye İttifakı oyu olduğunun farkındayım. Siyasilerin kurmadığı ittifakı sandıkta seçmenle kurmayı başardık. Devletle millet ne zaman yarışırsa hep millet kazanır. CHP bazen yanlış tarafta durdu. Bu sefer devletle millet yarışırken, milletin tarafındaydık" dedi.
Türkiye ittifakı gerçekten tuttu ve CHP yıllar sonra birinci parti olarak çıktı. “Birlikten kuvvet doğar” demişler. Türkiye’de seçmenler eğer aşırı sağ ve muhafazakar yönetimden kurtulmak istiyorsa Fransız seçimlerinden ders çıkarmalı.
